สมาธิแบบไหน? จึงสามารถรองรับมรรคผลนิพพานได้
สมาธิระดับนี้ ผู้ปฏิบัติมีความจำเป็นต้องสร้างวิริยะ ทางจิตขึ้นมา และต้องให้มากเพียงพอที่จะสมดุลกับสมาธินั้น
จิตตวิสุทธิ ความหมดจดในการเห็นสภาวจิต จึงจะปรากฏ เป็นสมาธิที่ต้องนำไปเป็นส่วนประกอบกับวิริยะ เพื่อทำให้พื้นฐานการเห็นสภาวจิตสมบูรณ์
ดังนั้นจะเป็นสมาธิในระบบอื่นและชนิดอื่นไม่ได้จะเป็นได้ต้องเฉพาะสมาธิในระบบและชนิดนี้เท่านั้น จึงสามารถใช้เป็นพื้นฐานของทั้งสมถะและวิปัสสนา วิชาการตรัสรู้ของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้ แต่ถ้าขณะนั้นกิเลสเข้ามาต้องดับกิเลส เพราะว่าเราจะเอากุศลใช่ไหม จึงต้องดับเขาเพราะเขาเป็นอกุศล อาการคิด อาการนึก ดีใจ เสียใจ โกรธ โมโห เป็นต้น
นี่เป็นพวกกิเลส เกิดมาแล้วสมาธิเสียหาย พวกนี้ต้องดับเขาให้หมด ดับแล้วจึงเข้าถึงกุศลใหม่ มากำหนดอยู่กับ ขวาย่างหนอ ซ้ายย่างหนอ เหยียดหนอ จะอยู่ในกุศลตลอด ต้องใจแข็งๆ หน่อยนะ
ถ้าเมื่อใดก็ตามเราสามารถกำหนดติดต่อต่อเนื่อง อย่างเพียงพอถึงขนาด ทำวันนี้ก็น่าจะได้ผลวันนี้ กำหนดทุกอย่างให้เข้มแข็งเต็มที่ ชนิดกิเลสเข้าไม่ได้เลย ฌานก็สามารถถึงได้ภายในวันเดียว มรรคผลนิพพานก็สามารถ ถึงได้ภายในวันเดียวเช่นกัน
แต่ถ้าเราย่อหย่อนก็ไม่ถึงต้องเข้มแข็ง เพราะธรรมเหล่านี้เป็นธรรมของมหาบุรุษใช่ไหม พระพุทธเจ้าได้รับการขนานนามว่าเป็นมหาบุรุษ ถ้าเราต้องการจะได้สิทธิ์ มีหุ้นส่วนในธรรมของพระพุทธเจ้า ต้องทำให้เข้มแข็งเหมือนมหาบุรุษ
ถึงเป็นผู้หญิงก็ต้องเป็นมหาบุรุษให้ได้ ผู้ชายก็เป็นมหาบุรุษให้ได้ เด็กก็เป็นมหาบุรุษให้ได้ คนแก่ก็เป็นมหาบุรุษให้ได้เช่นกัน แต่ส่วนมากที่เราทำกันนี่ มหาบุรุษหาย เหลือแต่ หลุด อย่างเดียวหลุดบ่อยเหลือเกินก็เลยเป็นมหาบุรุษไม่ได้สักที ต้องเอามหาบุรุษคืนมา ต้องเอาคืนมาให้ได้นะ ต้องเข้มแข็งกันหน่อยล่ะงานนี้
ธรรมเทศนาหลวงพ่อชัชวาลชินสโภอธิบดีสงฆ์แห่งพุทธวิหารศูนย์กลางการศึกษาวิปัสสนาธุระ